Batı dünyasında uluslararası ödüller gerçekten yerinde kullanıldı mı? Bu tartışma konusu. Her yıl insanın yenilikten yana çalışıp eser koyması; tıpta, edebiyatta, insan hakları mücadelesi ve savaş için değil barış için mücadele veren kişiye Nobel Barış Ödülü verilir.
Geçtiğimiz günlerde 19 Ekim 2025 tarihli Cumhuriyet gazetesindeki haberde 2025 Nobel Barış Ödülü sahibi Venezuela muhalefet lideri Maria Corina Machado’ya verildi. Ödül sahibi Maria, İsrail başbakanı Netanyahu ile yaptığı telefon görüşmesinde destek mesajı verdi.
ABD başkanı Trump bağımsız ülke Venezuela’yı işgal için CIA’ya emir verdim diyen Trump’a karşı ülkenin bağımsızlığını savunan Venezuela başkanı Nicolas Maduro’ya işgal tehdidi varken neden Amerikan yanlısı muhalefet yöneticisine nobel ödülü verildi.
Bu ilk değil 1973 yılında seçimle iktidar olan sosyalist Cumhurbaşkanı Salvador Allende CIA destekli darbe ile ABD Dışişleri Bakanı Henry Kissinger’a Nobel barış ödülü verildi.
Şili’de askeri tasfiye sonrası ABD’li senatör Edward Kennedy senatoda yaptığı bir konuşmada Şili’ye askeri müdahale ABD başkanı Nixon, dışişleri bakanı Kennedy başkent Santiago kadar kamyoncular genelinde 60.000 dolar harcadılar diyerek belgesel olarak ortaya koydular.
Türkiye’de Süleyman Demirel’in dışişleri bakanı İhsan Sabri Çağlayangil, İsmail Cem’in politik gazetesine verdiği bir demeçte 12 Mart darbesinde CIA vardır demişti.
Peki diğer Nobel ödüllerine bakalım 13 Eylül 1993 yılında Norveç’in Oslo başkentinde Bill Clinton ile yapılan barış antlaşması ile ilgili dönemin İsrail başbakanı İshak Rabin ve Filistin’in efsane lideri Yaser Arafat’a Nobel barış ödülü verildi. Sonuç barış antlaşması nedeniyle İsrail başbakanı bir suikast sonucu öldürüldü.
İsrailli solcu liderinin ölümü sonrası İsrail’de barış yanlısı dönem kapandı; tıpkı Kennedy’nin ölümü sonrası gibi.
1960-70 sonrası Sovyet yazarı Aleksandr Soljenitsin’in yazdığı kitaplara Nobel ödülü verdiler. Sovyetler Soljenitsin’in ülkeden çıkması için çağrı yaptılar. Batılı yazarlar Soljenitsin’i hürriyet kahramanı olarak karşıladılar. Yapay kahraman ABD’de misafir edildi ve sonrası Almanya’yı ziyaret etti.
Süreç içinde darbeci Pinochet ile yaptığı görüşmede CIA kaynaklı Soljenitsin Pinochet’i kutladı.
Bugün günümüzde acaba Pinochet veya Soljenitsin’i tanıyan var mı?
Peki bizim yazarlarımız Yaşar Kemal, Orhan Kemal gibi yazarlara neden ödül verilmedi. Yaşar Kemal Torosların doğal güzelliğini şiir gibi yazdı ama Fransız Cumhurbaşkanı Mitterrand, Yaşar Kemal’i ülkesine davet ederek ona ülkesinin en büyük ödülünü verdi.
Ama nedense okunmayan yazar Orhan Pamuk’u Nobel ödülüne layık gördüler. Peki İsveç’in barışçı başbakanı Olof Palme dünya genelinde birleşmiş Milletlerde silahlanmaya karşı çıktı. Bütçeyi Afrika ve Bangladeş’teki aç insanlara gıda yardımı yapalım diye haykıran Olof Palme 1986 yılında bir suikast sonucu öldürüldü. Bu suikast olayı neden sorgulanmadı. Şimdilerde İsveç’in NATO’ya üye olmak için koşması tesadüf mü?
1950 yılında kurulan ve amacı dünya barışına hizmet olan World Peace Country, dünya barış konseyi barış ödülü 1950 yılında cezaevinde kalan Nazım Hikmet’e verildi. Aynı ödül Pablo Picasso ve Şilili şair Paplo Neruda gibi isimler de aldı.
Nazım Usta cezaevinde olduğu için emanet Nazım’a verilmek üzere Neruda’ya verildi.
Eğer Nazım Hikmet Paris-Viyana gibi kentlere iltica etseydi hürriyet kahramanı olup Nobel Barış Ödülünü alırdı.
Ama Nazım’ın Dünya Barış Konseyi Ödülü çok daha önemliydi. Aynı ödül, süreç içinde 1954 yılında Barış Konseyi Jüri Heyeti Başkanı Cenevre’de Leman gölü kenarında villasında Charlie Chaplin’e Dünya Barış Ödülünü cezaevi sonrası Nazım Hikmet tarafından verildi. Nazım anılarında, Charlie Chaplin’e verdiği ödülü için “hayatımın en büyük heyecanını yaşadım” diye yazar.
Nobel ödüllerini yorumlamaya devam edelim. 1957 yılı Sovyet yazarı Boris Pasternak Dr. Jivago romanıyla 1958 yılında nobel ödülü kazandı.
Kitap Sovyet yönetimini eleştiren, iktidarı dikta rejimi demekte, konusu soğuk savaşa yönelik propaganda amacı taşıyor.
Dr. Jivago kitabını kısa zaman sonra MGM şirketi film yaptı. 1960’lar içinde Oscar ödülü verildi. Filmin Sovyetlerde çekilmesine izin verilmedi. Süreç içinde 2 sosyalist yazara Nobel verildi. 1965 uyandırılmış toprak 2. Kitap toprak uyanırsa kitabı Sovyet yazarı Mihail Şolohov ve Şilili şair Neruda aldı. Aslında çok büyük sürprizdi. Bu arada özetle Mihail Şolohov ödül töreninde konuşması ile ilgili birkaç cümle söyledi; sayın İsveç kralı ve jüri heyetine bize verdikleri Nobel ödülü için çok teşekkür ederiz. Yalnız bizimle ilgili bir yanlış anlayışı düzeltmek istiyorum. Sovyet yazarları için emirle kitap yazılıyor diye ön yargı bizleri çok üzdü.
Sayın misafirler emirle kitap yazılmaz en önemlisi insan yaratıcılığı baskıyla öne çıkmaz. Bizim başarımız sosyalist sistemin eseridir. Genel olarak 2. Dünya savaşı sonrası bilim adamları 1945’te ABD’yi terk ettiler. Albert Einstein, tiyatro yazarı Alman asıllı Bertolt Brecht ve sinema sanatçısı savaş karşıtı ben bir barış delisiyim diyen Charlie Chaplin ülkesine Londra’ya dönerken New York’ta gemide benim için Amerikan rüyası bitmiştir.
Hollywood soğuk savaşa teslim oldu.