Algıda seçicilik olsa gerek yurtdışında gezdiğimiz yerlerde adliye varsa muhakkak içine girip görüyoruz. Tabi ki kıyafetimiz uygunsa. Malum Avrupa’da kıyafet zorunluluğu var. Parmak arası terlikle, şortla, kostümle adliyeye giremiyorsunuz. Ki bence çok yerinde bir kural.
Adliyeye ilk girdiğinizde dikkatinizi çeken ilk şey sessizlik, düzen, temizlik. Koridorlarda sosyalleşen insanlar yok. Duruşma salonları filmlerden fırlamış gibi. Ciddiyet , düzen hakim. Tarafların çocuklarını adliyelere getirmeleri yasak. Bir de bizdeki görüntüyü hayal edin. Mahalle pazarı gibi. Çocuğunu bırakın komşusunu, annesini, babasını, bahçedeki köpeğini getiren var. Bir anda mahalle kavgasının ortasında ezilen çocuk görüntüleri çokça şahit olduğumuz adliye halleri.
Annesi ile birlikte hapishanede kalmak zorunda olan çocuklar için belli yaşa gelene kadar annenin suçu ertelenebiliyor. Sonrasında çocuğun kendisini oyun bahçesinde sandığı bir hapishanede, babasının sık sık ziyaret edebildiği koşullarda ceza tamamlanıyor. Türkiye hapishanelerinde çocuklar anneleri birlikte kalıyorlar ve bütün gün kreşe gidiyorlar. Altı yaşına geldiğinde hapishanede kalma süresi sonlanmış oluyor. Çocuğun gelişimini sağlayacak tüm verilerden uzak bir anne ile cezalandırılma hali söz konusu. Suça sürüklenen çocuklar ise kendilerine özgü yapılan hapishanelerde cezalarını tamamlıyorlar . Türkiye’de 9 tane olması nedeniyle birçoğu ikametgahından uzak yerlere gönderiliyor.
İnsan Hakları Derneğinin de içinde yer aldığı birçok sivil toplum örgütü çocuk hapishanelerinin kapatılarak çocukların alternatif yöntemlerle rehabilite edilmesini öngörmektedir. Yapılan tüm değerlendirme ve taleplere rağmen 10. Yargı paketi çocuğu gören bir yerden değil yine cezalandırmanın kutsallığı üzerinden değişiklikler öngörmüştür. “Kasıtlı suçlardan toplam üç yıl veya daha az, taksirli suçlardan ise toplam beş yıl veya daha az süreyle hapis cezasına mahkûm olan çocuk hükümlülerin cezaları doğrudan çocuk eğitimevlerinde yerine getirilecektir. Çocuk eğitimevlerinde bulunan çocuk hükümlülerin hangi hallerde çocuk kapalı ceza infaz kurumlarına gönderileceği düzenlenmiştir. Bazı şartları taşıyan çocuk tutukluların çocuk eğitimevlerinde barındırılabilmelerine imkân tanınmaktadır. Çocuk eğitimevlerinde barındırılma şartlarını kaybeden çocuk tutukluların, idare ve gözlem kurulu kararıyla kapalı ceza infaz kurumlarına gönderileceği kabul edilmektedir. Çocuk hükümlülerin, suç ve ceza türlerine göre, çocuk eğitimevlerine ayrılıp ayrılmamalarına, çocuk eğitimevlerinde geçirecekleri sürelere, çocuk kapalı ceza infaz kurumlarına gönderilmelerine, doğrudan çocuk eğitimevlerine alınmalarına, doğrudan çocuk eğitimevlerine alınanların çocuk kapalı ceza infaz kurumlarına gönderilmelerine ve diğer hususlara ilişkin usul ve esasların yönetmelikte gösterileceği kabul edilmektedir.” şeklinde bir düzenleme ile koşulsuz şartsız eğitimevlerine gönderilmesi gereken çocuklar için idari gözlem kurulu takdir yetkisine bırakılma hali söz konusu. 18 yaşını tamamlamamış her birey çocuktur. Suç işlemez, suça sürüklenir. Hangi suçla itham edilirse edilsin çocuk olduğu gözetilmelidir. Yetişme koşulları, aldığı eğitim, deneyim, algılama yeteneğinden bağımsız değerlendirilemez.
Hapishanelerin ıslahevi olmadığı ve oralarda geçirilen sürelerin bireyleri topluma kazandırmadığı doluluk oranları ile de bellidir. 7 Nisan 2025 itibarıyla Türkiye'de hapishanelerinde 403 bini aşkın mahpus bulunuyor. Türkiye genelindeki 395 hapishanenin toplam kapasitesi ise 300 bine yakın. Maalesef mevcut sorun örtülü afla çözülmeye uğraşılıyor.
Yaş küçüklüğü, kusur yeteneğini azaltan veya ortadan kaldıran ve bu açıdan çocuğun cezai ehliyetinin sınırlarını belirleyen bir nedendir. Çocuk yargılaması, suç işleyen çocuğu da koruyan bir anlayışa sahip olduğundan suç işlediği iddia edilen çocuk yargılama sürecinde “suça sürüklenen çocuk” olarak nitelenir. Aynı bilinçle alınan cezanın infazında da çocuk olduğu gözetilmelidir. Çocuk hapishanelerinin varlığı, orada bulunan çocuklar için uzman olmayan idari gözlem kurullarının takdir yetkisi kabul edilebilir bir durum değildir. Aslolan infazda alternatif yöntemlerin uygulanmasıdır. 10. Yargı paketi var olan haliyle bu anlamda tamda karşısında durulması ve ret edilmesi gereken bir düzenlemedir. Çocuk çocuktur. Amasız ancaksız.
