Mansplaning İngilizce man (erkek) ve explanin(açıklama) kelimelerinin birleşiminden türemiş bir kelimedir. Basit kelime çevirisi erkek açıklamadır. Erbilmişlik ya da eril iletişim dilini ifade anlamında açüklama olarak da kullanılır.
Hayatın olağan akışı içerisinde sıkça maruz kaldığımız açüklama şiddeti iktidar-güç ilişkisini tesis eder. Açüklamada erkek aktör kadını, küçümseyen, yok sayan, aslında basit bir konuyu anlamıyor gibi bağlamından kopardığı konuyu dikte eder. Özgüven tavandır. Konuyu izah ederken ormanın aslanı kendisini sanarak kükrer. Konunun kadının yetkinlik alanı olmasının önemi yoktur. Kadının susması gerekir. Konuşacaksa kesin hüküm içeren cümleler kurmaması, bence, bana göre kelimelerle cümleye başlaması gerekir. Erkekler her zaman her konunun en iyisini bilir gerçeği ile hareket etmesi gerekir. Tersinden erkekler genelde cümleye “O doğru değil. Öyle değil. Burdan bakarsan” gibi cümlelerle başlar. Her zaman kesinlik ve aşırı özgüven içerir.
Kadınları kamusal alanda geriye düşürmek konusunda açüklama oldukça başarılıdır. Her yaşta, her konumda maruz kalabilirsiniz. Yaş, eğitim durumunuz, statünüzden bağımsızdır. Markette alışveriş yaparken, okul toplantısında, meslekte karşılaşmanız çok mümkündür. Bir toplantıda konuşurken dinlenmemek, dalga geçilmek, toplantıyı yöneten bir moderatör varsa sıklıkla kısa kesin gibi uyarılarına maruz kalmak gibi.
Açüklama erkeğe ait aklı, bilgiyi, pratiği üstünlük kurarak ast üst ilişkisini belirler. Hakim meslektaşların duruşma salonunda avukat bey sizin de bildiğiniz gibi başlayan bir cümleyle hukuki bir meseleyi açıkladığına şahit olmazsınız. Bu cümleler kadın meslektaşlara kurulur. Kadın meslektaşın meslek deneyiminin onun meslek deneyiminin on katı olmasının bir önemi yoktur.
Genel olarak toplumsal olaylar, siyaset alanında kadınların maruz kaldığı açüklama daha görünürdür. Bilge erkek konuşurken hitap şeklinden kendini belli eder. Yakın zamanda basına yansıyan İlber Ortaylı açıklamalarında olduğu gibi müşteki avukatından bahsederken avukat bey, hak savunucusu İstanbul Barosu Çocuk Komisyonu başkanı kadın avukattan bahsederken hanım kızımız diye hitap etmiştir.
Açüklamaya müdahale ettiğinizde karşılaştığınız üslupta ayrımcı bir dildir. Takip ettiğimiz bir şiddet davasında hakim çok da iyi bildiğimiz ve ısrarcı olduğumuz savunma konusunda “Usüli sizden mi öğreneceğiz” demişti. Ben de “evet benden öğreneceksiniz” demiştim. Yüzde yüz haklı olmama rağmen genel beklenti “Hakim bey kusura bakmayın ama yasa böyle değil” demem yönündeydi. Yıllardır teori ve pratiğini bildiğim bir konuda erkek bilgeliğine itaat etmem gerekiyordu. Konuşmanın genel içeriğinde hakaret, küçümseme olmamasına rağmen ben olayın kavgacı tarafı oldum. Fikrini söyleyen, bildiği konuda ısrarcı olan kadınlarla ilgili genel tanımlamalar bunlardır. “Kavgacı, arsız, cadı” gibi lakaplar takarlar. O halde iletişim dilini açüklama olarak tercih eden erkeklere altına çizerek anlatalım. Toplumsal cinsiyet eşitliği sağlanana kadar kavga etmeye, yetkin olduğumuz konuda arsız olmaya devam edeceğiz Biz yakamadığınız cadıların torunlarıyız.
