Mimarlar çağrı: Süre uzatılmalı, destek arttırılmalı

TMMOB Mimarlar Odası merkez yönetim kurulu ve deprem bölgesindeki mimarlar odası şubesi ve temsilcilikleri, 6 Şubat 2023 tarihinde meydana gelen depremler sonrasında bölgede yaşanan sorunlara dikkat çekmek amacıyla ortak basın açıklaması düzenledi. Bölgedeki yeniden yapılaşma süreci, yerinde dönüşüm uygulamaları ve barınma hakkına ilişkin mevcut durumu değerlendiren açıklamada, özellikle yerinde dönüşüm başvurularının süresiz olarak uzatılması ve sağlanan mali desteklerin artırılması yönündeki çağrı yapıldı.

“Afetin doğrudan ve dolaylı etkileri sürmektedir”

Mimarlar Odası İskenderun Temsilciliği ve Mimarlar Odası Hatay Şubesi, yerinde barınma için dönüşüm başvurularının süresiz olmasını, mali destek olanaklarının da artırılması gerektiğini belirtti. Mimarlar Odası İskenderun Temsilciliği ve Mimarlar Odası Hatay Şubesi'nden yapılan açıklamada şunlara yer verildi: "6 Şubat 2023 tarihinde Kahramanmaraş ve ardından 20 Şubat 2023’te Hatay merkezli yaşanan; etkilediği alan, sebep olduğu yıkım ve kayıplarla ülkemizin son yüzyılda yaşadığı en büyük afetlerden olan depremlerde yaklaşık on dört milyon yurttaşımız etkilenmiş; resmi verilere göre elli binin üzerinde yurttaşımız hayatını kaybetmiştir. Afetlerde kaybettiğimiz tüm yurttaşlarımızı saygıyla anıyoruz. Mimarlar odası olarak bölgede bulunan birimlerimizle birlikte; afetlere karşı sağlam, sağlıklı ve güvenli kentleşme ve yapılı çevre üretimin sağlanması; kültürel, tarihî ve mimari mirasın korunarak gelecek nesillere aktarılması amacıyla başlatılan çalışmalar sürdürülmektedir. Ancak hem bölgede hem de ülke genelinde afetin doğrudan ve dolaylı etkileri sürmektedir. Yaşanan yıkımın boyutu nedeniyle ortaya çıkan barınma sorununun çözümü için dönüşüm ve yeniden yapılaşma başlatılmasına karşın; sürece yönelik aksaklıkların devam ettiği görülmektedir. Depremlerin ardından; tüm ülkede afet öncesi ve afet sonrası süreçleri doğrudan etkileyecek yasal düzenlemeler yapılmış; Cumhurbaşkanlığı Kararname ve kararları, kanun değişiklikleriyle; riskli ve rezerv alanlar, kamulaştırma; yeniden yapılaşma, dönüşüm ve imar sürecinde kalıcı konut yapımlarına başlanmıştır. Bölgede orta hasar ve üzeri hasarlı olarak tespit edilen yapıların yerinde yeniden yapımına, bunlara verilecek hibe ve kredilere yönelik düzenlemeler getirilmiştir. Depremde en çok hasar gören Adıyaman, Hatay, Kahramanmaraş ve Malatya’da; riskli alanlarda koruma ve rezerv yapı alanlarında planlama süreçlerine; hasar gören yapı stoku, yerinde dönüşüm ve yeni yapılaşmaya yönelik; hasar tespitlerine yönelik itiraz ve hukuki süreçlerin, ağır hasarlı yapılarda yıkımların devam ettiği; orta ve az hasarlı yapılarda ise güçlendirme uygulamalarının tamamlanamadığı, planlama ve altyapı sorunlarının sürdüğü; mevcut imar planlarının bazı bölgelerde revize edilmediği, yeni kentsel gelişim alanlarında nüfus, altyapı ihtiyacı gibi planlama kriterlerinin belirsiz olduğu, yeni imar planlarının tamamlanamaması nedeniyle kadastro sorunlarının devam ettiği; kentsel gelişim ve rezerv alanlarda kalıcı konut yapımlarının devam ettiği ve bazı illerde ihtiyacın üzerinde konut üretimi yapıldığı; yurttaşların hak sahipliği, yapım süreçleri ve mali destekler konusunda yeterince bilgilendirilmediği, hibe ve kredi miktarlarının yetersiz kaldığı; yerel yönetimler ve ilgili idarelerde kaynakların yetersizliği nedeniyle sürecin sağlıklı yürütülemediği, kurumlar arası yetki karmaşası nedeniyle uygulamaların aksadığı tespit edilmiştir."

“Yerinde dönüşüm projeleri henüz tamamlanamadı”

Bölgede deprem sonrası hasar tespitleri ve güçlendirme kararları, imar planlarının yapımı, kadastro uygulamaları, hak sahipleri ve maliklerin tespiti, yapı ruhsat başvuruları ve benzeri süreçlere bağlı olarak barınma ihtiyacının karşılanması için yerinde dönüşüm projelerinin henüz tamamlanamadığı görülmektedir. Ancak Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği il müdürlükleri ve ilgili kurumlar tarafından yerinde dönüşüm başvurularında son başvuru tarihi 30 Haziran 2025 olarak duyurulmuştur. Bölgede afetlere karşı sağlam, sağlıklı ve güvenli yapılı çevreler oluşturulması, depremlerden etkilenen yurttaşlarımızın yerinde barınma olanaklarının sağlanması amacıyla yürütülen proje ve uygulamalara yönelik başvuru sürelerinin süresiz olarak uzatılması ve sağlanan mali yardımların artırılması zorunludur. Dönüşüm ve yenileme uygulamalarının; kamu yararını gözeten, bilimsel şehircilik ve planlama ilkeleri çerçevesinde nitelikli mimarlık hizmetleri ile yürütülmesi gerekmektedir. Kentsel ve kırsal alanlarda mevcut yapı stokunun aynı imar koşullarında dönüştürülmesi yerine yapılı çevreyi etkileyen ekonomik, sosyal, çevresel ve kültürel etkenleri her ölçekte bütüncül biçimde dikkate alan kapsamlı kentsel yenileme, onarım ve dönüşümün planlanmasına ihtiyaç duyulmaktadır. Kentsel yenileme, onarım ve dönüşüm proje ve uygulamalarında; Güvenli, sağlıklı ve yaşanabilir bir yapılı çevre için nitelikli mimarlık ve mühendislik hizmetlerine, altyapı ve kamusal hizmetlere, sosyal ve kültürel olanaklara erişimin sağlanması, Kentsel alanlarda yoğunluk artışının önlenmesi, konut, ticaret, sosyal, kültürel ve kamusal hizmet alanlarının planlama ilkeleri çerçevesinde belirlenmesi; Kamu ve toplum yararı gözetilerek kentsel işlevlerin dengeli biçimde planlanması, bütüncül ve karma kullanımın desteklenmesi; Yapılaşmanın çevresel etkilerinin en aza indirilmesi; doğal kaynakların ve enerji kullanımının gözetilmesi; Kent ölçeğinin yanı sıra kentler arası ilişkiler gözetilerek bölgesel planlama yapılması; Tarihî, kültürel ve mimari mirasın korunması; koruma ve restorasyon ilkelerine uygun uygulamalarla kültür varlıklarının gelecek nesillere aktarılmasının sağlanması; Planlama ve tasarım süreçlerine kentlilerin, üniversitelerin, sivil toplum kuruluşlarının, meslek kuruluşlarının, ilgili tüm kesimlerin ve bileşenlerin katılımının sağlanması gerekmektedir. Mimarlar odası olarak; bölgede yeniden yapılaşma süreçleri ve yerinde dönüşüm uygulamalarına ilişkin görüşmek; sahip olduğumuz mesleki uzmanlık, deneyim ve birikimler kapsamında tüm Birimlerimizle birlikte çalışmalara katkı sunmak amacıyla Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’ndan randevu talep edilmiştir. Sağlıklı kentleşme ve yapılaşma için nitelikli mimarlık hizmetlerinin, bilimsel esaslara ve mesleki kurallara uygun olarak yerine getirilebilmesi ve kamusal denetimin gerçekleştirilmesi için kurumlar arasındaki mevcut ilişkilerin arttırılması ve geliştirilmesi, birçok alanda daha etkin ve üretken işbirliklerine gidilmesi odamızca önemsenmektedir. Yurttaşlarımızın yerinde barınma olanaklarının sağlanması için; Çevre Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından yerinde dönüşüm başvurularının süresiz olarak uzatılması ve sağlanan mali yardımların artırılması talebimizi tekrar vurguluyoruz."